Варшавын гэрээ нь Хvйтэний дайны vр жимс бол Шанхайн тав хэмээх байгууллага нь коммунизмын задралын бvтээгдэхvvн юм.
Варшавын гэрээ цэвэр vзэл суртлаар цэнэглэгдсэн холбоо байсан бол харин Шанхайн тав нь илvvтэй тулгарсан бэрхшээлийг давж туулах оролдлогоос vvдэн буй болжээ. Эхнийх нь идеал суртал дээр тулгуурласан тулгар эвсэл, дараагийнх нь бодит бодлого дээр тулгуурласан халхлагдсан холбоо.
ЗХУ задарснаар коммунизм нуран унаж Хvйтэн дайн зогслоо. Хятад нь vнэн хэрэгтээ vvнээс хавьгvй ємнє коммунизмаас татгалзчихсан байсан. Хvйтэн дайны vед хоёр их гvрэн нэмэх нь Хятад гэсэн гурвалжин дээр суурилсан дэлхийн дэг журам ямар нэг хэмжээгээр тогтсоор байлаа. Харин Зєвлєлтийн дараа бараг бvх дэлхийг хамарсан их задрал болж шинэ хуваагдлын ємнєх хаос vvсэв. Энэ бужигнаан дунд харьцангуй эв санааны нэгдэлтэй лалын ертєнц хvчирхэгжин цоорч гарч ирэв. Энэ нь лалын бус бvх ертєнцєд, тvvний дотор Орос, Хятадад аюул занал болжээ.
Орос, Хятад хоёр ижил зовлонд унахын хэрээр улам ойртон биенээ ойлголцлоо. АНУ ганцаараа ноёлол vvсгэж буйг хамтран сєрж зогсох шаардлагатай болсон юм. “Олон туйлт дэлхий гэж бий, ганц туйлт дэлхийг бид эсэргvvцэж байна” хэмээн Ельцин Бээжинд цардмал зам дэвсэн адган єгvvлж байв. Лалын ертєнц АНУ-ын эсрэг хандсан тун аятайхан хэрэгслэл мєн боловч ялангуяа тvvний тулгар vзэлт хэсэг нь Москва, Бээжинд аль алинд нь занал учруулж байлаа. Зєвлєлтийн єєрєєс нь салж шинээр тусгаарласан олон лалын орон Иран, Афганистаны фундаменталистуудад автан Оросын дараагийн задралын шалтгаан болж магадгvй. Хятадад Шинжааны лал салан тусгаарлагсад илт толгойгоо єндийлгєж эхлэв. ЗХУ, Хятадын хил деморкаци байхгvй, маргаантай цэг тун олон. Их задралын дараа хооронд нь буй болсон шинэ улсууд аль алинтай нь деморкаци хилгvй аж. Чухам ийм шалтгаанаар Шанхайн тав хэмээх байгууллага Москва Бээжингийн санаачилга шахалтаар буй болжээ. Мэдээж vvнд эдийн засгийн хамтын ажиллагааны єнгє будаг тvрхэж єгєхийг мартсангvй. 2002 оны Афганистаны дайн Дундад Азийн орнуудад шинэ боломж нээлээ. Шахаан дундаас гарч АНУ-ын холбоотон болох горьдлого. Гэхдээ юун тvрvvн Москва, Бээжингийн єгєхгvй байгаа мєнгийг баян Америк зvгээр єгнє итгэл илvv давамгайлсан байх. Киргиз, Узбекстан хоёр єєрийн нутаг дээрээ Америкийн цэргийн бааз байгуулж чамгvй орлогын ууттай болов. Сайн сайхан юм мєнх vргэлжилдэггvй жамтай хойно тэгэсхийгээд гэрээг цуцлахаас єєр аргагvй болов. Бишкекд єрнєсєн єнгєт хувьсгал, тэр хувьсгал нь Узбекстанд халдварлахтай шахсан зэрэг нь америкчуудын ардчиллын тєлєєх зvтгэл гэхээсээ Шанхайн тавын, яг vнэндээ Шанхайн хоёрын шахалт байсан биз. Америк руу хандарсан хоёрын нэгэнд нь эргэлт, нєгєєд нь анхааруулга маягаар. Шанхайн тавын сvvлийн vеийн vйл явц эдийн засгийн хамтын ажиллагааны хучаасдаа улам илvv ач холбогдол єгч байна. Хэрэв ингэхгvй бол хиргис, чантуу нар уул байгууллагыг илvv тєлсєнд нь зарж орхихоос сийхгvй юм байна гэдэг нь харагдсан. Vvнээс гадна эдийн засгийн єнгє тєрх сайн оруулж хvрээг нь тэлэх бодлого эрчимтэй явуулж байгаа юм. Гэвч анх байгуулагдсан зорилго хэвээрээ, ерєєсєє ч тэр нь гол мєхлєг нь мєн. Энэ байгууллага байгуулагдсан цагаасаа Монголыг гишvvнээр элсvvлэх гэж гуйж, шахаж, зvтгvvлж ирсэн. Гишvvн бол гэж гуйгаагvй шанхай тавчин нэг ч байгаагvй. Ельцин, Зян Зямин, Путин, Ху Жэндао, Назарбаев, Акаев... гээд л. Орос, Хятадын дундуур Америкийн болоод ерєєс єрнєдийн бодлого шурган орж буй нь хар аяндаа зэвvvцэл тєрvvлэм байв. Чухам ийм юм гаргахгvй гэж л энэ байгууллагыг байгуулсан шvv дээ. Гэтэл Монголын хувьд хоёр хєршєєс гадна дэлхийн бусад гvрнvvд гурав дахь хєрш болсон нь Хvйтэн дайны тєгсгєлєєс олдсон бурхны бэлэг байв. Тусгаар тогтнол, бие даасан байдлаа хадгалъя л гэж байгаа бол гурав дахь хєршийн бодлого дээр тулгуурлах ёстой. Нєгєєтэйгvvр Монгол нь лалын орон бишээс гадна хоёр хєрштэйгєє бvрэн деморкаци хилтэй. Ингэхээр Шанхай тавынхан юу ч гэж тайлбарлаж байсан тэдний хамгийн гол мєхлєгтэй монголчуудад нийтлэг юм байхгvй. 1990 онд буй болсон Монгол улсын гадаад бодлогын концепцийн гол санаа энэ, vvнийгээ л тусгаар тогтнол, бие даасан байдлын гол зарчим, гол тулгуур, гол стратеги гэж vздэг.
Sunday, July 1, 2007
ШАНХАЙНХАН БА БИД
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
1 comment:
Анд минь чи Баабарын нэг нийтлэлийг байгаа бол тавьж өгөөч.
Яг нэрийг нь санахгүй байна. 1960-70-аад оны орчим Хятадын хоёрдугаар том дарга нь 1-р даргатайгаа муудалцаад онгоцоор зугатаад манай хил даваад ирснийг нь манай гарууд буудаж унагаад тэгээд мань эрийг шоронд хийдэг билүү яадаг билээ нэг тийимэрхүү л утгатай юмдаа.
Post a Comment