БАТ-VVЛИЙН VГЭНД VГ НЭМЭРЛЭХ НЬ

Чоноор хонь мануулбал идэж орхино. Яагаад идчихэв гэж асуувал мань чоно бvр гайхаж орхино. Засгийн газар Монгол Улсын хєрєнгийг захи­ран зарцуулж байгаа.

Энэ манаж байгаа мєнгєє єєрснєє гударч орхидог. Яагаад ингэв гэхээр гайхаад, “хєгжилд саад боллоо, хорон санаа агуулж байна” гэж уурсахын ялдамд ер нь ингэж асууж байгаад маш их гайхана. Бат-Vvл саяхан хэвлvvлсэн Люмпэн тєр єгvvлэлдээ ингэж бич­жээ. Ийм манаач нараас бvрдсэн Тєр ямар л олиг байв гэж. Гэтэл “хамаг асуудлаа тєрєєр шийдvvлнэ”, “тєрєєс л энэ бvхнийг зохицуулах ёс­той”, тєрийн бодлого vгvйлэг­дэж байна”, “тєр vvнд анхаар­лаа хандуулмаар” гэж аахи­лагсад улам олширсоор.

Тєрийн vvрэг ролийг бид єєрснєє буруу ойлгодог учир тэндээс байж боломгvй юм нэхдэг мєртєє vндсэн vvргээ биелvvлэхийг шаарддаггvй. Тєр бол юун тvрvvн улс vн­дэст­ний аюулгvй байдлыг хангах vvрэгтэй. Батлан хам­гаа­лах, гадаад бодлого авч явахаас эхлээд vйлдвэрлэл vйлчилгээнд аюулгvйн жишиг тогтоож мєрдvvлнэ. Мєн ир­гэд болон институци хоорон­дын маргааныг шvvн таслах vvрэгтэй. Чингэхийн тулд болох болохгvйн зааг тогтоож тvvнээ бvх иргэдээр мєрдvv­лэх ёстой юм. Vvнд хэрэг­цээтэй мєнгийг ард тvмнээс гаргуулж тэдний нэрийн єм­нєєс зарцуулна. Энэ vvргийг гvйцэлдvvлэх эрх мэдлийн vvрэг функц нь бие даасан, харилцан шvтэлцээтэй, ха­рил­цан хяналцдаг институ­циудэд хуваагдана. Ардчил­сан тєрийн системд энэ vvр­гийг гvйцэтгэгч этгээдvvдийг ард тvмэн сонгоно. Эдгээр нєхдийн гаргаж байгаа шийд­вэрийг бид Тєрийн шийдвэр, хууль, журам, дvрэм хэмээ­гээд даган мєрдєнє. Ямар л ард тvмэн байна, тийм л тєр байна. Єєрєєр хэлбэл тєрийн нэрээр шийдвэр гаргагчид нь бидний байж байгаа царайны илрэл юм.

Люмпэн гэсэн герман гаралтай нэршил байна. Энэ нь соёлгvй, жишээргvй, ичих нvvргvй, улаандаа гарсан, тогтсон ажил хийгээд сонир­хол vгvй, нийгмийн байтугай гэр бvлийнхээ ємнє ч хариуц­лага хvлээдэггvй, жудаггvй хvнийг хэлдэг. Архичин, ян­хан, тэнvvлчин нарыг бас ингэж нэрлэнэ. Люмпэн нь нийгмийн празит хэсэг юм. Тэд бол нийгмийн шаар шавх­руу. Люмпэнгvvд ажил­чин ангийн дунд шургалан орж ядуу зvдvv яваагаа дарлуулж мєлжvvлснээс болсон мэ­тээр тайлбарлан элдэв бос­лого хєдєлгєєнд бусдыг єдєєн хатгаж нийгмийн бужиг­наанаас дээрэм тонуул луйв­раар юм олж авах гэж улайран увайгvйтэж амьтан vймvvлнэ. Эднийг пролетари ажилчин ангиас ялгахын тулд люмпэн пролетари гэж нэрлэдэг. Ок­тябрийн хувьсгалыг гардаг­сад нь Оросын ажилчин анги биш харин Петроградын усан цэрэг, дайны фронт орхин зугтаж ирсэн тэнvvлчид, гу­дамжны луйварчид гэсэн люмпэнгvvд билээ.

Люмпэн нь єєрийн хамаа­рах анги давхарга vгvй тул нийгмийн алив хєдєлгєєн донсолгооны vеэр элит давхаргад ч гараад ирнэ. Цєєр­мийн ёроолын шаврыг орол­дохоор баас хєвєєд гараад ирдэг лугаа адил. Булгаковын зохиолд гардаг Шариков хэ­мээх нохой бол чухам тэр люмпэний сонгодог тєлєєлєгч юм. Бусдын бvтээсэн баялаг дээр тарвалзах тєдийгvй ард тvмний нэрийн ємнєєс шийд­вэр гаргана. Сигар зууна, пижам ємсєнє, бортгон мал­гай духдуулна, “хvн сармаг­чингаас vvсээгvй” хэмээн єєртэйгєє таарсан нэгнийг эшлэн мулдаактана. Тогтоо­сон гол хэллэг нь-ард тvмэн-эх орон-vндэсний эрх ашиг-хєгжил дэвшил гэх мэт. Очиж очиж хагас бичиг vсэг­тэй ийм ичгэвэргvй луйвар­чин­гийн амнаас байнга унах эдгээр vгс ой гутааж бєєлжис цут­гуул­на. Мал хулгайлсан чоно хvний бараанаар зугтаа­даг бол єнчин хvvхдийн сvvл­чийн зvсэм талх дээрэмдсэн элит люмпэн харин ч саймш­ран шударга vнэнийг номлон хоо­лойгоо сєєтєл орилно. Тэдний ихэнх нь ийм юм ярихдаа уран сэцэн, гэхдээ ичнэ гэж мэддэггvйн дээр огтоос бо­ловс­рол vгvй тул утга холбоо, логикийг vл хэрэг­сэн мэлзэнэ, гvрийнэ, бvлт­рэнэ, хадуурна, худал зална, амлана, булзаа­руулна. Vзэл бодол, эрмэлз­лэл, тэмvvлэл, итгэл vнэмшил гэх мэтийн хvнлэг ойлголтоос хол хєндий тул урваж шарвах, биенээ хєнєєх, хуйвалдах бvхий л увайгvй vйлдэл єдєр тутмынх нь норм. Монголын уран зохиолд урвагчийн жи­шээ болж явдаг Дvлзэн бол эдний дэргэд жижиг гарын халтуурчин. Ер нь Дvлзэн яасан юм, зvгээр л сайн хvн, vнэнч тєрийн албан хаагч шvv дээ. Хойч vе нь л тvvний нэрийг гутаагаад байгаа хэ­рэг. Люмпэн элитvvд газрын єндєрлєгт гараад зогсчихсо­ныгоо хурмастад хvрсэн мэт сэтгэн ярвалдах нь єрєвдєм. Язгууртан, сэхээтэн, оюунтан дvр эсгэх гэж хичээх нь бяц­хан тархитай нь авцалдаж єгєхгvй инээд барна. Люмпэн элитvvд хуулийн бус аргаар хєрєнгєжсєн байдаг тул мате­риаллаг тал дээрээ лут. Ха­рин хvн тєрлєхтний хэдэн мянган жил хуримтлуулсан оюуны их євийг vл ойшооно, ойшоолоо гээд ч аль нь юунд хэрэгтэй талаар ойлголт vгvй.

Гэхдээ Монголын парла­мент дан люмпэнгvvдээс бvрдээгvй. Ийм байх болол­цоо ч vгvй. Сонгуулиас сон­гуульд люмпэн элитvvдийн эзлэх хувь процент улам эрчимтэй нэмэгдсээр илт олонхи болж байгаад хамаг зовлон байгаа юм. Энэ нь эдний суурь дэвсгэр болсон манай нийгмийн сэтгэлгээ улам больхижин люмпэнжиж буйн илрэл болой. Амьдрал­даа ганц сар болов ердийн хvн шиг хєдєлмєрлєж vзээ­гvй, улсад улаан мєнгєний татвар єгч байгаагvй мєртєє лухайтлаа баяжин цэлцийсэн тэд хоноц хоноцдоо дургvйн vлгэрээр “мєнгєтэй нэг нь тєрийг гартаа авлаа” хэмээн нэгнээ гадуур­хана. 35 vсэг­нээс цєєн хэрэг­лэгддэг ар­ваа­дыг нь хэдий­нээ мартчих­сан атлаа “дээд боловсрол­гvй хvмvvс сонгог­дож байна”, “их хуралд бо­ловс­ролгvй хvмvvс орж ир­чихээд хийх юмаа олж ядаж байна” хэмээн биендээ дээ­рэл­хэнэ. Яг vгчлээд ингэж хэлж байхыг нь зурагтаар чихээрээ сонссон шvv.

Vнэндээ манай нийгмийн сор нь биш гэхэд парла­ментэд суудлаа олж байрш­сан цєєнгvй хvн бий. Нийгэм улс тєр эдийн засгийн талаар­хи Бат-Vvлийн мэдлэг лут талдаа. Тэр маш их уншдаг, иймээс єєрийн тогтсон зар­чим­тай, зарчмаа дэндvv гэ­мээр хатуу баримталдаг. Оюун, Лундаажанцан, Баяр­цогт нарын улс тєрийн мэдлэг боловсрол тун єндєр. Баярт­сайхан, Бадамдамдин, Од­баяр, Ерєнхий сайд биш нєгєє хоёр Энхболд нар ч ер дутах­гvй. Гэвч улс тєрийн зvтгэл­тэнд дан ганц мэдлэг боловс­рол хангалтгvй юм. Тухайн vндэстний ємнє ямархуу гvн ангал угтан байгааг филосо­фич шууд хэлж зvрхийг нь vхvvлдэг бол улстєрч мэдсэн ч vvнийг эс хэлэн нийгмийг зоригжуулан урагш дагуулж хагасыг нь ангал руу унаган vлдсэн нь тvрvvчийнхээрээ гvvр хийн туучиж цаана нь гарах нєхцєлийг бvрдvvлдэг. Энд л философичийн vнэнд дурлах, улстєрчийн зориг­жуу­лан зохион байгуулах эрс тэс ялгаа харагддаг гэнэ. Ингэж зохион байгуулах авьяас Ганди, Батбаяр, Энх­сайхан, Баттулга нарт бий. Гэвч эд нийлээд нийлээд Энхбаярын хаана нь ч хvрэх­гvй. Харин сайн зохион бай­гуу­лагч нь аргаа зорилгоороо зєвтгєдєг хорон муу санаатан бол тvр зуурын амжилт олж болох авч эцсийн бvлэгт vндэстнээ сvйрvvлдгийг Гитлерээс биш гэхэд Мобуту, Иди Амин, Арафат, Бокассо нарын жишээнээс эрхбиш мэдэх биз ээ.
2007 оны тавдугаар сарын 22